Aleksander Hall o Wiesławie Chrzanowskim

W dniu 23 października br. słuchacze XXIV promocji Krajowej Szkoły Administracji Publicznej zebrani na auli mieli okazję wzbogacenia swojej dotychczasowej wiedzy na temat wybranego przez nich patrona promocji –Wiesława Chrzanowskiego. Wykład przybliżający sylwetkę marszałka sejmu I kadencji został przeprowadzony przez cenionego historyka, ale przede wszystkim wieloletniego przyjaciela i naocznego świadka wielu wydarzeń z życia Wiesława Chrzanowskiego- profesora Aleksandra Halla. Spotkanie otworzył Dyrektor KSAP Marek Haliniak, który przywitał i przedstawił słuchaczom prelegenta.

Wiesław Chrzanowski urodził się w 1923 r. w Warszawie, w szlacheckiej rodzinie inteligenckiej o bogatych tradycjach patriotycznych. Młody Wiesław od dziecka wpatrzony był w ojca – naukowca, posła na sejm i członka rządu Witosa w okresie międzywojennym, sympatyka obozu narodowo-demokratycznego. Rodzinie Chrzanowskich bliskie były ideały głoszone przez Romana Dmowskiego, zawsze jednak szanowano ludzi o odmiennych poglądach. W czasie wojny Chrzanowski działał w konspiracji wraz ze swoim młodszym bratem Zdzisławem, a w 1942 r. wraz z częścią Narodowej Organizacji Wojskowej Wiesław Chrzanowski wstąpił do Armii Krajowej. W trakcie wojny stracił brata, co umocniło go w postanowieniu trwania przy swoich przekonaniach do końca życia. Armię Krajową uważał za zdyscyplinowane wojsko. Miał trzeźwe spojrzenie na sytuację w kraju, był zdecydowanym przeciwnikiem Powstania Warszawskiego, jednak po wydaniu rozkazu stanął do walki i dał się poznać jako dzielny żołnierz, co przypłacił odniesionymi ranami.

Po wojnie Chrzanowski ukończył na Uniwersytecie Jagiellońskim rozpoczęte w konspiracji studia prawnicze, jednak nie miał możliwości rozwoju dobrze rokującej kariery prawniczej. Więziony przez władze komunistyczne w latach 1948-1955 nie mógł praktykować aż do 1980 r., kiedy to udało mu się uzyskać wpis na listę adwokatów. Po studiach rozpoczął pracę na Uniwersytecie Warszawskim. Nie widząc przyszłości w działalności podziemnej, po wojnie jawnie związał się z Tygodnikiem Warszawskim, którego stał się redaktorem. To właśnie pisanie opozycyjnych tekstów do Tygodnika spowodowało, że trafił do zakładu karnego we Wronkach. Okres w więzieniu okazał się jednak niezwykle wzbogacający dla Chrzanowskiego. To tutaj trafił na niespotykaną wcześniej mieszankę ludzi, w której znaleźli się byli dowódcy armii krajowej, przywódcy polityczni, syjoniści, hitlerowcy żołnierze pojmani po wojnie i pospolici ludzie. Był to etap w życiu Chrzanowskiego silnie wpływający na kształtowanie jego późniejszych poglądów, uważany za drugi uniwersytet w jego życiu.

W czasie tzw. małej stabilizacji, już po gorącym październiku 1956, Chrzanowski wyznawał przyjacielowi, prymasowi Stefanowi Wyszyńskiemu, że czuł się odsunięty od ludzi, jakby żył na wiecznym podsłuchu. Silna osobowość prymasa Wyszyńskiego budziła w nim głęboki podziw. Chrzanowski wyznał w późniejszych latach, że Wyszyński był najwybitniejszym człowiekiem, jakiego spotkał w życiu. Chrzanowskiemu udało się trafić do zespołu opiniodawczego przy Prymasie, dotyczącego sytuacji obywateli w Polsce Ludowej. Przekonany o potrzebie ukazywania wartości chrześcijańskich w życiu publicznym, już wówczas wspierał ideę katolicyzmu ludowego, co dystansowało go od środowisk Znaku i Tygodnika Powszechnego. W drugiej połowie lat 70., w okresie powolnego tworzenia się opozycji, Chrzanowski wspierał mocno demokratyczny obóz narodowy, który stawiał na pierwszym planie naród, z wszystkimi jego wadami i zaletami. Wówczas też, przy okazji wydawania czasopisma Bratniak, poznał Aleksandra Halla.

Wiesław Chrzanowski w tym okresie dał się poznać jako osoba traktująca wszystkich na równi sobie, chociaż sam był wybitnym intelektualistą. Lubił kontakt z prostym człowiekiem i młodzieżą, był bardzo ceniony przez studentów. Za swoją wiedzę prawniczą oraz trzeźwą analizę sytuacji był uważany za autorytet dla Ruchu Młodej Polski.

W okresie Solidarności nadrabiał swoją aktywnością ograniczenia z poprzednich lat. Udzielał się dla Niezależnego Stowarzyszenia Studentów, któremu pomógł z sukcesem ukończyć proces rejestracji, był również współautorem statutu Solidarności proponując dla związku ponadbranżową strukturę opartą na jednostkach terenowych.

Po stanie wojennym źle ocenił rzeczywistą sytuację. Nie dostrzegając erozji systemu politycznego w Polsce i Związku Radzieckim stracił wiarę w Solidarność. Uważał, że jej rola, jako aktywnego podmiotu zakończyła się i przejdzie do historii tylko jako szczytna idea, podobnie jak Armia Krajowa po Drugiej Wojnie Światowej.

Zawodowe ścieżki Wiesława Chrzanowskiego i Aleksandra Halla rozeszły się na przełomie lat 80. i 90., kiedy to Hall zaangażował się w obrady okrągłego stołu, a Chrzanowski nie widział dla siebie miejsca w tworzącym się rządzie Mazowieckiego, za to skupił się na rozwoju Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego. Nie powodowało to jednak wycofania się z polityki. Chrzanowski po wyborach w październiku 1991 r. został marszałkiem sejmu I kadencji. Do rządu trafił dopiero za kadencji Jana Krzysztofa Bieleckiego, w którym pełnił funkcję ministra sprawiedliwości. Związany w późniejszych latach z ośrodkiem lublińskim, już jako profesor i prodziekan Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, został wybrany senatorem IV kadencji z listy AWS. W 2001 wycofał się na stałe z polityki. Był zwolennikiem wstąpienia Polski do Unii Europejskiej, ze względów nie tylko ekonomicznych, ale przede wszystkim kulturowo-cywilizacyjnych. W Unii widział miejsce dla silnych państw narodowych. Został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, oraz Orderem Orła Białego.

Po wykładzie słuchacze mieli okazję zadawać pytania prelegentowi, poszerzając swoją wiedzę o poglądy swojego patrona na kierunki rozwoju Unii Europejskiej, jego stosunek do lustracji oraz poznając szczegóły walki wojennej i działalności politycznej Wiesława Chrzanowskiego.

Magdalena Albrycht
Damian Bebak
Słuchacze XXIV Promocji Wiesław Chrzanowski
Krajowej Szkoły Administracji Publicznej