IV Konferencja Frankofońska (8-9 grudnia 2011) „Etyka w służbie publicznej.
W dniach 8 – 9 grudnia 2011 r. w siedzibie Krajowej Szkoły Administracji Publicznej w Warszawie odbyła się IV Konferencja Frankofońska, poświęcona tematowi „Etyka w służbie cywilnej”. Konferencja została zorganizowana przez Krajową Szkołę Administracji Publicznej we współpracy z francuską Ecole nationale d'administration.
Przemówienie rozpoczynające konferencję zostało wygłoszone przez Dyrektora Krajowej Szkoły Administracji Publicznej – dr hab. Jacka Czaputowicza. Po oficjalnym powitaniu prelegentów i uczestników konferencji, Dyrektor rozpoczął swoje wystąpienie od przybliżenia tematyki spotkania. Podstawowym celem konferencji było zapoznanie uczestników z procesami zarządzania publicznego w kontekście etyki w służbie cywilnej. Tematyka konferencji była także ściśle związana z aktualnie toczącą się dyskusją związaną z procesami modernizacji polskiej administracji publicznej. W swoim przemówieniu Dyrektor zwracał uwagę na celowość dyskusji w temacie etyki w służbie publicznej, a także zasadność ostatnich zmian w prawie dotyczących wytycznych w zakresie przestrzegania zasad służby cywilnej oraz zasad etyki korpusu służby cywilnej.
Dyrektor podkreślał doniosłość norm etycznych, które w specyficznej relacji władzy pomiędzy urzędnikiem, a obywatelem powinny stanowić swoistą przeciwwagę dla uznaniowości, a także stanowić istotną tarczę przed pokusą nadużywania władzy przez aparat urzędniczy. Wskazany ponadto został fakt, iż oczekiwania społeczne odnoszące się do standardów etycznych w stosunku do urzędników są znacznie wyższe niż innych grup zawodowych, co stanowi dodatkowy czynnik wpływający na potrzebę wprowadzania odpowiednich zmian na tym polu.
W dalszej części swojego wystąpienia Dyrektor Czaputowicz podjął temat korupcji i jej relacji do norm etycznych. Powołując się na najnowsze badania, wskazał że zjawisko korupcji jest oderwane od cech narodowych, a jego występowanie jest symptomem wad instytucjonalnych, społecznych i gospodarczych. Podkreślił także, że zachowania korupcyjne są przede wszystkim przejawem niewłaściwych struktur społecznych, które temu zjawisku sprzyjają.
W ostatniej części przemówienia dr hab. Jacek Czaputowicz przedstawił także krótko podstawowe strategie wprowadzanie infrastruktury etycznej i strategii antykorupcyjnych. Przywołane przykłady dotyczyły przed wszystkim modelu polskiego i brytyjskiego, które różnią się od siebie położonym naciskiem na bodźce negatywne – odstraszające lub bodźce pozytywne – promujące etos służby publicznej. Jak zostało podkreślone żaden z tych modelów nie jest jednak doskonały, co pokazują doświadczenia innych państw.
Kolejnym prelegentem, który zajął głos w dyskusji wprowadzającej do tematu był Prof. Krzysztof Kiciński, Przewodniczący Rady Naukowej Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych UW, a także członek Rady Służby Cywilnej.
W swoim wystąpieniu Profesor przybliżył sylwetkę Jana Nowaka - Jeziorańskiego – znakomitego polskiego patriotę, który w okresie wojennym był żołnierzem AK, a w okresie powojennym działał na rzecz odzyskania niepodległości, kierując Polską Rozgłośnią Radia Wolna Europa. Profesor mówił o wzorcowym podejściu Jana Nowaka – Jeziorańskiego do życia publicznego, któremu gotowy był podporządkować nawet życie osobiste, a także jego profesjonalności, która jest fundamentem służby cywilnej.
Pierwszy panel IV Konferencji Frankofońskiej dotyczył tematu Infrastruktury etycznej – Doświadczenia państw. Moderatorem dyskusji w tej części był Dyrektor KSAP – dr hab. Jacek Czaputowicz, który po zdaniu wstępnym przekazał głos pierwszemu prelegentowi – Panu Jerome Michal, Maitre des requetes w Radzie Stanu (ENA).
Na początku swojego wystąpienia Pan J. Michel przedstawił francuski model infrastruktury etycznej, który znacząco różni się od istniejących modeli w innych krajach. We Francji normy deontologiczne dotyczące służby cywilnej są niekompletne i rozproszone w wielu regulacjach prawnych. Taki stan rzeczy jest celowy i wynika z długiej tradycji administracji publicznej w tym kraju.
Mimo że nie obowiązuje tam jeden kodeks etyczny służby cywilnej, to jednak źródła norm etycznych można uporządkować. Moc prawna aktów, które te normy zawierają nie jest jednakże jednakowa. Za podstawowy akt, z którego te normy można wywieść, należy uznać Deklaracje Praw Człowieka, w preambule której można odnaleźć reguły deontologiczne stanowiące cokół służby cywilnej. Prelegent zwrócił w tym miejscu uwagę, że w ostatnim czasie prowadzone są prace nad projektem ustawy o konfliktach interesu, który ma zaproponować kodeks norm etycznych dla członków rządu i wyższych urzędników, co będzie zasadniczą zmianą w obowiązującym porządku prawnym.
Pan J. Michel wskazał uczestnikom konferencji, że aktem podstawowym zawierającym reguły deontologiczne w francuskim porządku prawnym jest Statut Ogólny Urzędników Państwowych, który zawiera przekrój reguł i modeli zachowań urzędników w relacjach z obywatelem. Jedną z podstawowych zasad, która znajduje wyraz w tej regulacji jest zasada równości, która także jest wartością konstytucyjną. Zasada ta dotyczy wielu aspektów działalności urzędników, także w stosunkach wewnętrznych.
W dalszej części prelegent omówił poszczególne rozwiązania zawarte w ww. akcie prawnym, między innymi stosunek urzędnika do pieniądza, możliwość zarobkowania, podejście do tajemnicy służbowej, a także odpowiedzialność dyscyplinarna w przypadku nie wykonywania swych funkcji. Pan J. Michel wspomniał także w tym kontekście o sankcjach karnych we francuskim kodeksie karnym za wykroczenia popełnione w czasie pełnienia funkcji. Reguły te są dobrze wrośnięte w system i powszechnie akceptowane.
We Francji obowiązują ponadto zbiory zasad deontologicznych odnoszące się do innych zawodów zaufania publicznego. Reguły te mają zróżnicowaną moc prawną, od instrukcji o wartości jedynie pedagogicznej po rangę ustawową. Za przykłady podane zostały między innymi kodeks o policji, kodeksy obowiązujące w Ministerstwie Finansów, Ministerstwie Przemysłu, kodeks pracowników wymiaru sprawiedliwości, czy kodeks pracowników więziennictwa.
Pan J. Michel zwrócił ponadto uwagę na aktualne toczącą się we Francji dyskusję w zakresie konieczności uchwalenia ogólnego kodeksu etycznego dla służby publicznej. Przeciwnicy takiej regulacji argumentują jednak, że stworzenie kodeksu przyczyni się do procesu hierarchizacji norm, które w konfrontacji z szybko ewoluującymi zachowaniami, mogą okazać się nieskuteczne.
Kolejne wystąpienie w tym panelu wygłosił Prof. Hubert Izdebski, Dyrektor Instytutu Nauk o Państwie i Prawie Wydziału Prawa i Administracji UW, który na zwrócił uwagę na zjawisko ekspansji problematyki kodyfikacji etyki zawodowej w tej części świata. Obecnie w Polsce istnieje 16 uregulowanych ustawowo zawodów zaufania publicznego. Każda z tych ustaw korporacyjnych nakłada na odpowiednie organy wewnętrzne stworzenie regulacji w zakresie etyki zawodowej. Ponadto możemy zaobserwować rosnącą tendencje do samoregulacji tych kwestii przez różne grupy zawodowe. Za przykład podane zostały odpowiednie kodeksy odnoszące się do posłów, senatorów, radnych, czy pracowników szkół wyższych.
Profesor zwrócił uwagę także na różnice językowe pomiędzy pojęciami deontologii i etyki, wskazując że deontologia dotyczy szerszego spektrum obowiązków i powinności niż etyka.
W dalszej części wystąpienia poruszone zostały kwestie związane z najnowsza polską regulacją w zakresie zasad etyki korpusu służby cywilnej z 2011 roku. Dokument ten nie jest kodeksem, ale stanowi nie zbyt obszerny objętościowo zbiór zasad w tym zakresie. Nakreśla on ogólne zasady, których konkretyzacja nastąpi dopiero wraz z wydaniem pierwszych orzeczeń sądów dyscyplinarnych w zetknięciu z konkretnym stanem faktycznym.
Ostatnim panelistą, który zabrał głos w dyskusji był Przedstawiciel Francuskiej Rady Notarialnej – Pan Gelles Krowicki. W swoim wystąpieniu przedstawił on francuską organizację notariatu, a także omówił poszczególne standardy etyczne obowiązujące w tym zawodzie. Pan G. Krowicki podkreślał, że we Francji notariusz jest osobą zaufania publicznego, który wykonuje zlecone przez państwo zadania i posiada prawdziwe prerogatywy państwa francuskiego. Wykonywanie tego zawodu różni się jednak od służby cywilnej tym, że każdy notariusz we Francji jest przedstawicielem wolnego zawodu.
Odnosząc się do kwestii deontologicznych, Pan G. Krowicki podkreślił, że każdy notariusz powinien wykonując swoje zadania kierować się honorem i godnością, podobnie jak w życiu prywatnym. Notariusz powinien dbać o interes stron, dochowywać powierzonej mu tajemnicy i wykonywać swoje zadania z pełnym profesjonalizmem. Ponadto wskazał, że normy deontologiczne mogą przynieść skutek tylko w momencie, kiedy określone są sankcje dyscyplinarne i karne za ich nieprzestrzeganie.
Po tym wystąpieniu nastąpiła dyskusja uczestników konferencji, w której jeden z słuchaczy skierował do panelistów pytanie dotyczące potencjalnego konfliktu pomiędzy zasadą lojalności wyrażoną w zasadach etyki służby cywilnej, a próba prywatnego wyrażania opinii przez urzędników na tematy polityczne, czy też sytuacji dotyczącej urzędu, w którym się pracuje. Ponadto pytanie odnosiło się do adekwatnej regulacji we francuskim systemie prawnym.
Jako pierwszy głos zabrał Profesor K. Kiciński, który polecił by do kwestii tej podchodzić w sposób delikatny, nie powodujący żadnych nadużyć. Wskazał także, że wystąpienia urzędników nie mogą być nieprzemyślane i naruszające zaufanie do służby cywilnej. Podkreślony został ponadto fakt, iż bardzo ważny jest tu kontekst sytuacyjny i odpowiednia interpretacja zachowań.
Podobne stanowisko zajął Profesor H. Izdebski, który uzupełnił, że ta jedyna zasada ukierunkowana jest na ochronę nieco innego dobra niż pozostałe i stanowi dla nich. Ponadto Profesor stwierdził także, że chodzi tu nie o zakaz, a jedynie o powściągliwość w wyrażaniu takich opinii, by odpowiednio chroniony był ważny interes publiczny.
Odpowiadają na pytanie dotyczące sytuacji we Francji, Pan J. Michel potwierdził, że również w jego kraju obowiązuje taka zasada i powinna być ona rozpatrywana w kontekście konstytucyjnej swobody wyrażania opinii, a koniecznością wykonywania poleceń służbowych zgodnie z zasadą hierarchii. Podkreślony został ponadto fakt, że urzędnik pozostaje na usługach rządu, a także powinien wykazywać się lojalnością wobec społeczności dla której działa, toteż prezentowane przez niego stanowiska nie mogą mięć zbyt agresywnego, czy obciążającego tą instytucję charakteru.
Na zakończenie Prof. K. Kiciński stwierdził, że każdy członek służby cywilnej, powinien mieć świadomość pełnionej przez siebie funkcji i jeżeli już się jej podjął powinien wykonywać swoje zadania starannie, nawet jeśli wynikają one z nieakceptowanego przez niego programu politycznego.
Drugi panel nosił tytuł: ZARZĄDZANIE ETYCZNE A STANDARDY ETYCZNE W URZĘDZIE
Moderator Witold Mikułowski postawił uczestnikom konferencji pytanie: Czy zarządzanie publiczne wpływa korzystnie na stosowanie standardów etycznych czy może to standardy etyczne poprawiają zarządzanie publiczne?
W pierwszej części panelu głos zabrał Jerome Michel, Maitre des reqetes w Radzie Stanu (ENA). Panelista podkreślił, że prawo administracyjne staje się obecnie prawem umownym (przestaje być autorytarnym), co może być przejawem kryzysu państwa. Etyka w służbie cywilnej jest – jego zdaniem – trudną do opisania mgłą semantyczną. W celu przybliżenia francuskiego podejścia do deontologii przedstawione zostały dwie koncepcje postrzegania funkcji publicznej i najważniejsze wartości przypisywane funkcjonariuszom państwowym.
1) Koncepcja klasyczna (monarchistyczna/republikańska/kapłańska/mistyczna), w której funkcjonariusz publiczny uważany jest za zakonnika państwa, husarza republiki a administracja to zbrojne ramię państwa, dominujące nad resztą społeczeństwa.
Do najważniejszych wartości służby cywilnej w tej koncepcji zalicza się: ciągłość, równość i neutralność. Bycie funkcjonariuszem publicznym oznacza misję nie zawód.
Jerome Michel zauważył, że od blisko 20 – 30 lat przedstawiony powyżej model ulega stopniowej dezaktualizacji. Formułuje się nowe podejście, uwzględniające m.in. wytyczne OECD.
2) Koncepcja modernistyczna, 8 wymaganych wartości:
· Bezstronność
· Legalność
· Uczciwość
· Transparentność
· Efektywność
· Równowaga
· Odpowiedzialność
· Sprawiedliwość
Model kładzie nacisk na wartości tradycyjne, którym nadaje nową treść. Zauważamy nakierowanie na wynik i kulturę rezultatu. Zgodnie ze słowami Panelisty, służba cywilna przeżywa obecnie kryzys – nie ma do czynienia tylko z obywatelami, ale również z klientami, którzy wymagają skuteczności i jawności usług.
W drugiej części panelu głos zabrał dr Marcin Sakowicz, kierownik i wykładowca w KSAP.
Referujący podkreślał, że przykład Polski (państwo po transformacji ustrojowej) pokazuje, iż zasady etyczne w zarządzaniu publicznym są podstawą do rozwoju sprawnego i skutecznego rządzenia. Etyka w służbie cywilnej wzmacnia efektywność funkcjonowania całego aparatu administracyjnego a większe zaufanie do państwa oznacza mniejsze koszty transakcyjne (sprawdzanie, kontrolowanie, opór przed wdrażaniem nowych rozwiązań).
Mówiąc o dobrym rządzeniu powinniśmy mieć na myśli m.in.:
· otwartość;
· uczestnictwo (partycypacja społeczna);
· rozliczalność;
· odpowiedzialność;
· efektywność.
Od dwudziestu już lat polskie życie publiczne ulega ciągłej transformacji. Dr Marcin Sakowicz uważa, że proces ten jeszcze się nie zakończył. Zgodnie z jego opinią jednak dążenie do lepszych rezultatów i zmiana nastawienia już teraz przynosi zauważalne efekty. Najlepszym przykładem są następujące praktyki:
· Biuletyn Informacji Publicznej (BIP) - ujednolicony system stron internetowych, stworzony w celu powszechnego udostępniania informacji publicznej;
· oświadczenia majątkowe składane przez najważniejsze osoby w państwie;
· instytucja budżetu zadaniowego, która wymusza patrzenie na administrację poprzez pryzmat rezultatów;
· ocena skutków regulacji (OSR) – jeden z załączników do projektu aktu normatywnego, który opisuje przewidywane skutki proponowanych regulacji;
· systemy oceny i ewaluacji działań;
· promowanie zasady jawności i przejrzystości działań;
· mierzenie wyników (co jednak w polskich warunkach, chociażby ze względu na brak dobrych praktyk, często stanowi problem – wskaźnikowe przedstawianie rezultatów podejmowanych działań może zaciemniać działanie administracji i jej wartości).
Panel zakończył się krótką dyskusją na temat przechodzenia młodych absolwentów ENA i KSAP do sektora prywatnego. Pytanie zadał słuchacz XXII Promocji Patryk Popczyk. Odpowiadając, Jerome Michel przyznał, że jest to zjawisko niepokojące, którego przyczyn upatruje się w wysokości wynagrodzeń oraz prestiżu (pozycji społecznej). Zauważono, że praca w służbie cywilnej nie odgrywa znaczącej roli i że utrata zainteresowania służbą cywilną jest symptomem dzisiejszego społeczeństwa francuskiego. Zdaniem moderatora Witolda Mikułowskiego sam fakt nie może być uważany za niepokojący. Ważna jest skala i odpowiedź na pytanie czy rzeczywiście odchodzą najlepsi. Jego zdaniem trend ten może dać początek tworzeniu się konstruktywnego dialogu między sektorem prywatnym i publicznym, który przecież potrzebuje ludzi rozumiejących specyfikę działania administracji.
Tytuł trzeciego panelu, prowadzonego przez dr Annę Wojciuk, brzmiał: ROLA I TWORZENIE SYSTEMU KSZTAŁTOWANIA ETYKI. JAK I PO CO KIEROWAĆ DECYZJĄ URZĘDNIKA?
Jako pierwsza głos zabrała przedstawicielka Ambasady Francji w Polsce Pani dr Coranne Baylac, przedstawiając funkcję etyki we francuskiej dyplomacji. W 2007 roku w ramach reformy modernizującej państwo powołano w Ministerstwie Spraw Zagranicznych Komitet ds. Etyki, którego kluczowe zadanie polegało na zredagowaniu przewodnika deontologicznego. Powstały dokument nie jest kodeksem, nie ma również charakteru sankcyjnego czy ustawowego (kary dla urzędników wynikają z kodeksu karnego), ale jego celem jest wyeliminowanie niestosownych zachowań poprzez odpowiednie zalecenia. Przewodnik powstał z myślą o funkcjonariuszach publicznych, podatnych na różnego rodzaju zagrożenia. Szczególnie dyplomaci na placówkach zagranicznych spotykają się z wieloma problemami, z których najpoważniejszym wydaje się być korupcja. Dzięki umieszczeniu przewodnika w ministerialnym intranecie cały czas może być aktualizowany i jest dostępny na całym świecie. Do pozytywnych zachowań według dokumentu zaliczyć można:
· zaangażowanie pracowników dla dobra publicznego;
· uczciwość;
· szacunek pośród kolegów;
· poczucie solidarności i pracę zespołową;
· poszanowanie dla życia prywatnego;
· respekt dla różnorodności;
· umiejętne korzystanie z portali społecznościowych;
· niezależność urzędniczą.
Kolejną prelegentką była Pani dr Nicoleta Acatrinei z INSTITUT DE HAUTES ÉTUDES EN ADMINISTRATION PUBLIQUE, czyli szwajcarskiego Instytutu Administracji Publicznej, blisko współpracującego z KSAP.
I Zidentyfikowanie i przeciwdziałanie korupcji Korupcja to zachowania godne potępienia, zestawiane często z krzywoprzysięstwem, które bardzo trudno wykryć. Najistotniejsze wydaje się na początku zidentyfikować przyczyny, później znaleźć odpowiednie rozwiązanie zastanej sytuacji, aż wreszcie zapewnić wyciągnąć konsekwencje w stosunku do odpowiednich osób. Lekarstwem na korupcję są przede wszystkim moralni przywódcy, otwarte zarządzanie oraz profesjonalizm.
II Praktyki antykorpucyjne w krajach OECD w odniesieniu do służby cywilnej
Polska:
· służby cywilnej nie wolno łączyć z działalnością polityczną;
· niedozwolona relacja rodzinna pomiędzy zwierzchnikiem a podwładny;
· selekcja urzędników poprzez przejrzysty system, który anonsuje wszystkie aktualnie wolne stanowiska;
· oświadczenia majątkowe;
· niestety brak jest szkoleń z etyki.
Włochy:
· dokładna selekcja podczas rekrutacji;
· możliwości oceniania pracy w administracji publicznej;
· promowanie standardów etycznych.
Szwajcaria:
· szczelny system rekrutacji;
· gwarancja wysokich zarobków;
· wzmocniona kontrola między urzędnikami.
Niemcy:
· wyczulenie urzędników na listę działań niedozwolonych, aby walczyć z korupcją ostre standardy w rekrutacji, rotacja personelu na stanowiskach oraz umożliwienie treningów, które dotyczyły by walki z korupcją.
· ogólny kodeks dla szefów, który pomaga wychwytywać nieprawidłowości;
· szczegółowy protokół działań w przypadku wykrycia korupcji.
Francja:
· konkursowy system rekrutacji;
· mocne środki dyscyplinarne zawarte w kodeksie karnym.
III Zwalczanie korupcji w Szwajcarii
3 strategie zwalczania korupcji:
· prewencja przez selekcję;
· zaostrzeni ustaw i przepisów;
· szkolenia i wyczulenie na kwestie etyczne.
W Szwajcarii urzędnik obowiązany jest deklarować wszelką działalność poza służbą cywilną i musi liczyć się z brakiem zgody na dodatkowe prowadzenie dodatkowych zajęć po pracy.
Szwajcaria jako strategię do walki z korupcją wykorzystała bardzo wysokie wynagrodzenie. Istotną rolę spełniają również szkolenia, bowiem już po podpisaniu umowy obowiązkowe jest przejście treningu w temacie etyki.
W Szwajcarii w przypadku podejrzenia korupcji, której jesteśmy świadkiem i braku doniesienia automatycznie stajemy się osobą winną.
Ostatni panelista, Pan prof. Jacek Hołówka, wykładowca Zakładu Filozofii Analitycznej Uniwersytetu Warszawskiego, zajął się konfliktem wartości w tworzeniu polityki publicznej. Urzędnicy w swojej pracy często spotykają się z różnymi grupami interesów.
Według profesora pracownik państwowy powinien pracować w stylu, który należy określić jako prawnie absolutnie czystym, gdzie pełne poświęcenie się dla reguł jest podstawowym obowiązkiem.
Negatywnie ocenił system, który będzie całkowicie legalistyczny, gdyż łatwo doprowadzić wtedy do sytuacji kiedy komunikacja będzie znacznie utrudniona i konieczny będzie permanentny nadzór pracy. Nie można więc oczekiwać pełnej czystości w zachowaniu i drobne wykroczenia mogą być tolerowane.
Etyka kształtuje się w sposób oczywisty poprzez studia umiejętności systemów etycznych, obyczajowość od czasów Arystotelesa do czasów dzisiejszych. Nie wystarczy jednak by instytucja przyjęła kodeks etyczny, lecz musi on być respektowany także w praktyce. Jeżeli kodeks pełni funkcję ozdobną, wtedy występuje dwulicowość.
Drugi dzień Konferencji Frankofońskiej Etyka w służbie publicznej rozpoczął się panelem dotyczącym NAUCZANIA ETYKI. Jako pierwszy zabrał głos Włodzimierz Zatorski OSB, autor książki „Podstawy duchowości lidera, czyli charyzmat przywództwa wg reguły św. Benedykta”.
Wystąpienie o. Zatorskiego miało ścisły związek z jego nowo wydaną książką i zatytułowane było Duchowość lidera. Swoje rozważania rozpoczął on od podkreślenia jego zdaniem rzeczy niezwykle istotnej, faktu iż każda władza to w rzeczywistości służba, niezależnie kto i dlaczego wybrał nas do tej funkcji. Ojciec Zatorski przedstawił kilka punktów, które jego zdaniem są niezbędne liderowi, a które można odnieść również do zwykłych relacji międzyludzkich:
· w relacjach międzyludzkich bardzo ważny jest szacunek do drugiej osoby, zarządzając organizacją czy korporacją należy wyzbyć się maniery, przez którą ludzie traktowani są jak pionki na szachownicy, a nie żywe organizmy;
· człowiek może stać się sobą jedynie w relacji miłości, w rozumieniu chrześcijańskim, należy bezinteresownie działać i współpracować, to gwarantuje prawidłowy rozwój kariery;
· wzrost duchowy człowieka dokonuje się poprzez odpowiedzialność, nie można być dobrym liderem, jeżeli unikamy odpowiedzialności;
· lider musi być człowiekiem mocno stąpającym po ziemi, orientującym się w realiach.
Poruszone zostały również kwestie, które mogą mieć negatywny wpływ na osobę lidera i jego działanie, jak podkreślał panelista, lider jest przede wszystkim człowiekiem który musi doświadczyć samotności. Ma to związek ze świadomym wycofaniem i ograniczeniem kontaktów, które mogłyby mieć wpływ na postrzeganie lidera jako człowieka będącego pod wpływem innych ludzi. Dodatkowo również lider musi być człowiekiem, który jest świadomy własnych ograniczeń.
Podsumowując, o. Zatorski dokonał konkluzji, iż mimo że lider jest skazany na samotność, to jego żywiołem jest spotkanie z drugim człowiekiem, ponieważ jest to naznaczone odpowiedzialnością. Wg niego lider powinien posiadać duchowość mnicha, która pozwala na rozważne postrzeganie rzeczywistości.
Kolejny z zaproszonych gości, który zabrał głos mówił o potrzebie zapobiegania sytuacjom, które prowadzą do naruszeń prawa. Był nim Jerome Michel, Maître des requêtes w Radzie Stanu (ENA). Pan Michel podkreślał znaczenie prewencji, jako czynnika odpowiedzialnego za powstrzymanie zachowań zagrażających etyce. Zaznaczał on jednak, że dostosowanie się do tworzonych wymagań nie jest łatwe, ponieważ zlecane zadania często nie są jasno zdefiniowane, płace są niskie, co wpływa na możliwości korumpowania osób odpowiedzialnych.
W dyskusji jaka wywiązała się po wypowiedzi gościa z Francji, padło pytanie zadane przez słuchacza XXII Promocji, Patryka Popczyka o pozorność działań w kontekście polskim. Stwierdził on, iż polska tradycja katolicka nakłada surowe zakazy i precyzyjne nakazy, a jednocześnie nie kara dość surowo za naruszenia prawa. Przywołał tutaj swoje doświadczenia ze stażu zagranicznego w Szkocji, gdzie administracja stworzyła parytety dla homoseksualistów. Ma to być wg niego rodzaj zadośćuczynienia za traktowanie homoseksualizmu jako choroby.
Ostatnim z panelistów była pani dr Anna Jaroń z Instytutu Politologii Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Tematem jej wystąpienia było „Nauczanie etyki pracowników administracji w Polsce”.
Na początku wystąpienia przywołała ona narzędzia do nauczania etyki, wśród których są:
· edukacja przedzawodowa;
· szkolenia;
· przywództwo etyczne;
· budowa i umacnianie kultury etycznej;
· kodeksy etyczne.
Wg dr Jaroń edukacja jest podstawową sprawą w zakresie budowania świadomości etycznej wśród pracowników administracji publicznej. Etyki nie można narzucić, bowiem doświadczenia pokazują, że przynosi to fatalne efekty. Niestety, stan obecny na wyższych uczelniach w nie stwarza powodów do optymizmu. Wg badań dr Anny Jaroń zaledwie połowa z polskich uczelni wyższych, które szkolą na kierunkach administracja i pokrewnych ma w swoich programach nauczanie etyki. Jej zdaniem jest to wynikiem braku podstaw prawnych.
Drugi panel na temat DOBRYCH PRAKTYK ETYCZNYCH rozpoczął się od wystąpienia prof. Marka Kosewskiego który odniósł się do nowego Zarządzenia Prezesa Rady Ministrów w sprawie wytycznych w zakresie przestrzegania zasad służby cywilnej, w którym pojawia się zarządzanie nie zasobami kadrowymi a osobami które mają przyrodzoną godność. Na tej podstawie profesor rozwinął swój wykład o zarządzaniu poprzez wartości.
Panelista zauważył że istnieją trzy rodzaje motywacji: motywacja materialna, motywacja spowodowana strachem przed nadzorem oraz motywacja wynikająca z wartości wykonywanej pracy. Motywacja związana z korzyściami czy strachem, jest jedynie techniczną czynnością zarabiania na życie. Motywowanie poprzez nagradzanie i karanie, tak zwana „metoda kija i marchewki” bardzo szybko przeistacza się w lęk pracownika przed odebraniem mu korzyści i tym samym nagroda przemienia się w karę. Taka sytuacja prowadzi do braku inicjatywy, ucieczki przed odpowiedzialnością i szukania „podkładek”. Kodeks etyki w takim wypadku staje się jedynie formalnym instrumentem w rękach przełożonego.
Zarządzanie przez lidera tym różnie się od zarządzania przez przełożonego, że lider pociąga za sobą ludzi. Lider stosuje system nagród symbolicznych, opartych na godności, który musi być spójny, zróżnicowany i sprawiedliwy a także znaczący emocjonalnie i dostosowany do osobowości lidera. Lider musi powiązać pracę z wartościami, przełożyć powszechnie cenione wartości na normy i reguły zachowania w konkretnych sytuacjach. Motywacje wcześniej utrwalone przez system socjalizacji trzeba umiejętnie wykorzystać do konkretnych czynności. Związane jest to z zaspokajaniem potrzeby godności w życiu codziennym. Lider musi powiązać uczciwość, przymiot własny pracownika, z czynnością. Musi nauczyć że wykonywanie pracy ma związek z godnością, a praca jest czynnością realizującą wartości. Wartości ogólne takie jak uczciwość, sprawiedliwość, lojalność mogą być przełożone na wartości firmy: profesjonalizm, otwartość, troska o klienta. W ten sposób powstaje etos pracowniczy, jest to warunek konieczny do powstania samokontroli osobistej i godnościowej, która z kolei przekłada się na zarządzanie jakością pracy. Istnieją także czynniki które blokują zarządzanie godnościowe. Jednym z nich jest anomia pracownicza, jest to sytuacja gdy dwie główne wartości, godność własna i korzyść osobista wchodzą w konflikt. Jest to szczególni trudne gdy grupa społeczna akceptuje czerpania korzyści osobistych.
Pierwsze pytanie w dyskusji zadał słuchacz KSAP Wojciech Paluch. Dotyczyło ono roli członków służby cywilnej jako liderów w administracji publicznej. Prof. Kosewski odnosząc się do pytania odpowiedział że takie były zamiary przy powoływaniu służby cywilnej, natomiast na razie jesteśmy na początku tej drogi. Słuchacz Patryk Popczyk zapytał czy istnieje dychotomia między wartościami a korzyściami i czy w sytuacji konkurencji o pracowników z sektorem prywatnym płace nie są składnikiem budowania wysokiej pozycji i etosu. Według prof. Kosewskiego nie jest możliwe wygranie konkurencji z przemysłem poprzez zarobki, natomiast zarządzanie godnościowe może przyciągać do pracy w administracji.
Konferencję podsumował Jerome Michel, który zauważył że tak jak istnieją różnice infrastrukturalne pomiędzy Francją, Szwajcarią i Polską tak są także różne perspektywy
w nauczaniu etyki.
· relatywizm - nie ma jednego modelu administracji, nie ma jednego modelu deontologicznego. Są różne doświadczenia w różnych krajach, we Francji panuje kapłański model służby cywilnej, w Polsce ciągle żywe są doświadczenia totalitaryzmu;
· uniwersalizm - niezależnie od warunków istnieją te same wymagania wszędzie, powiązane z funkcjonowaniem w służbie interesom społeczności;
· wyzwaniem deontologii jest to aby każdy urzędnik był podobny do męża stanu i miał podobne do niego wartości.
