Konferencja Polityki Publiczne w Polsce. Potrzeba modernizacji standardów działań publicznych wobec kryzysu

Tematyka koncentrowała się wokół teoretycznych i praktycznych aspektów realizacji polityk publicznych w naszym kraju. Wskazywano, jakie działania powinny być podejmowane, aby 
w sposób bardziej efektywny zarządzać rozwiązywaniem problemów publicznych.

Głównym gościem konferencji był prof. Giandomenico Majone z Europejskiego Instytutu Uniwersyteckiego we Florencji. W panelu dyskusyjnym i w dwóch sesjach tematycznych uczestniczyli również polscy naukowcy i urzędnicy Służby Cywilnej, zajmujący się na co dzień projektowaniem, wdrażaniem i ewaluowaniem polityk publicznych, jak też badaniem naukowym tych procesów.

Konferencję otworzył Dyrektor KSAP Jan Pastwa. Nakreślił zasadnicze kwestie, wokół których toczyła się dyskusja.

Część merytoryczną konferencji rozpoczęło wystąpienie prof. Majone zatytułowane „Policymaking and Policy Analisys at the National and European Levels”. Profesor Majone podkreślił długofalowy i ewolucyjny charakter procesu projektowania, wdrażania i ewaluacji polityk publicznych. Można w nim wyodrębnić fazę przed podjęciem decyzji o implementacji polityki (pre-decision), oraz fazę implementacji i ewaluacji (post-decision). W początkowym etapie kluczowe jest określenie podmiotów odpowiedzialnych i kontrolujących agendę, jak również zasobów, którymi one dysponują. Na tej podstawie należy ocenić wykonalność polityki, czyli możliwość osiągnięcia stawianych sobie celów.

Zmieniająca się rzeczywistość wymusza nieustanną modyfikację i precyzowanie celów. Służy temu ewaluacja, czyli ocena, na ile dotychczasowe cele zostały osiągnięte, oraz czy powinny zostać zredefiniowane. Na tym polega ewolucyjność polityk publicznych.

Utrudnieniem procesu ewaluacji jest konieczność znalezienie adekwatnych kryteriów oceny. Istotną przeszkodą jest również niechęć wielu instytucji do bycia poddawanymi ocenie przez podmioty zewnętrzne.

Prof. Majone podkreślił kluczową rolę państwa narodowego w skutecznej realizacji polityk publicznych.

Po wystąpieniu prof. Majone odbył się panel dyskusyjny „Administracja publiczna – model biurokratyczny, ekspercki czy technokratyczny?”. Oprócz głównego gościa, wzięli w nim udział: prof. Hubert Izdebski (Uniwersytet Warszawski), dr Agnieszka Chłoń-Domińczak (Szkoła Główna Handlowa; była Wiceminister Pracy i Polityki Społecznej), Tomasz Potkański (Zastępca Dyrektora Biura Związku Miast Polskich), Dagmir Długosz (dyrektor Departamentu Służby Cywilnej w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów) oraz, w roli moderatora, dr Marcin Sakowicz (KSAP).

Według Tomasza Potkańskiego, czołowa rola w modelu biurokratycznym przypada politykom, w modelu eksperckim – politykom i ekspertom, w modelu technokratycznym – także obywatelom. Cechami zasadniczymi wspomnianych modeli są, odpowiednio: hierarchia, nastawienie na skuteczność i efektywność, oraz na dialog. Każdy ze wspomnianych typów zawiera w sobie cechy modelu poprzedniego, będąc jego rozwinięciem.

Prof. Majone podkreślił wagę odpowiedzialności (accountability), konkurencyjności (competitiveness) i zorientowania na rezultaty (results-orientation), jako cech działania administracji publicznej, na które powinno się kłaść szczególny nacisk. Dyr. Dagmir Długosz zwrócił uwagę na konieczność poszanowania zasad państwa prawa i przestrzegania odpowiednich procedur, jak również efektywne zarządzanie ograniczonymi zasobami. Dr Agnieszka Chłoń-Domińczak podkreśliła konieczność przestrzegania zasady subsydiarności, jak również rolę dobrych relacji interpersonalnych w efektywnym administrowaniu. Natomiast profesor Izdebski odwołał się do wagi zasad konstytucyjnych, takich jak zasada dobra wspólnego, partycypacji demokratycznej, legalizmu i sprawności działania instytucji publicznych. Podkreślił przy tym umiejętność ich harmonijnego wyważenia.
Mówiono również o konieczności oparcia działań administracji na danych empirycznych, oraz łączenia ich w koherentne zbiory, co pozwoli zwiększyć efektywność wynikającą z ich wykorzystywania. Zaznaczono równocześnie, że przy podejmowaniu decyzji dotyczących polityk publicznych zawsze dużą rolę grają ludzkie emocje i interesy, co czasami utrudnia racjonalne podejmowanie decyzji. Wskazano również na konieczność posiadania przez administrację urzędników odpowiednio przygotowanych do skutecznej współpracy ze środowiskami eksperckimi.

Po panelu dyskusyjnym odbyły się dwie sesje tematyczne. Pierwsza z nich dotyczyła doświadczeń w tworzeniu polskiego modelu działań publicznych. Wzięli w niej udział: prof. Witold Orłowski (członek Rady Gospodarczej przy Prezesie Rady Ministrów), prof. Aleksander Surdej (Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie), Piotr Żuber (Dyrektor Departamentu Koordynacji Polityki Strukturalnej w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego) oraz dr Andrzej Zybała (KSAP, Collegium Civitas). Moderatorem była dr Anna Jaroń (KSAP).

Zdaniem prof. Orłowskiego głównym wyzwaniem stojącym obecnie przed Polską jest przejście od modelu rozwoju opartego na kapitale fizycznym, do gospodarki opartej na wiedzy i innowacyjności, czyli na kapitale społecznym. Główna rola w tym procesie powinna przypaść prywatnym przedsiębiorcom, na których spoczywa zasadniczy ciężar inwestowania w kapitał społeczny. Rolą państwa powinna być poprawa efektywności funkcjonowania instytucji publicznych. W tym celu powinno się opracować i konsekwentnie realizować spójną strategię budowy Służby Cywilnej, której pracownicy będą w stanie sprostać obecnym wyzwaniom. Interwencja państwa w życie gospodarcze powinna mieć charakter zupełnie wyjątkowy i dotyczyć głównie edukacji, wspierania aktywności i kreatywności, oraz promowania wartości korzystnych z punktu widzenia rozwoju kapitału społecznego.

Prof. Surdej omówił instrumenty regulacyjne służące realizacji polityk publicznych, na przykładzie rynku produktów farmaceutycznych w Polsce. Dyr. Piotr Żuber podkreślił decydujące znaczenie systemu polityczno-administracyjnego dla efektywnego wykorzystania funduszy strukturalnych w realizacji polityk publicznych. Do najważniejszych czynników wpływających na skuteczność polityk wymienił opracowanie odpowiedniej strategii, koordynację działań podmiotów zaangażowanych, oraz monitorowanie osiąganych rezultatów. Dr A. Zybała omówił modelowanie działań publicznych w Polsce.

Przedmiotem drugiej sesji tematycznej były warunki rozwoju polityk publicznych z perspektywy nauki społecznej i działań publicznych. Wśród zaproszonych gości byli naukowcy z Uniwersytetu Warszawskiego: prof. Agnieszka Rothert (Laboratorium Nowoczesnych Metod Prognoz i Symulacji Polityczno-Społeczno-Gospodarczych), prof. Ryszard Szarfenberg (Instytut Polityki Społecznej) oraz dr Karol Olejniczak (Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych). Moderatorem była dr Anna Wojciuk (Instytut Badań Edukacyjnych).

Prof. Rothert omówiła rolę komputerowego modelowania zależności między elementami złożonego systemu dla skutecznej realizacji polityk publicznych, które są niczym innym, jak sieciami współzależnych elementów (procedur, instytucji, podmiotów). Poprzez modelowanie komputerowe możliwe staje się badanie zachowania elementów sieci w warunkach kryzysu, kiedy rozwój wydarzeń staje się nieprzewidywalny. Dzięki temu możliwe jest kształtowanie instytucji publicznych bardziej odpornych na zaburzenia kryzysowe.

Prof. R. Szarfenberg przedstawił różne modele kształcenia w dziedzinie polityk publicznych, w zależności od dominacji w nich treści prawniczych, ekonomicznych, bądź dotyczących zarządzania.
Dr K. Olejniczak omówił rozwój mechanizmów ewaluacyjnych w działaniach publicznych. Zwrócił uwagę, że w Polsce nie istnieje spójny system ewaluacji rezultatów polityk publicznych. Jedyną dziedziną działań publicznych, w której upowszechniła się w Polsce ewaluacja wyników, są projekty realizowane w ramach Polityki Spójności.

Podsumowując, w trakcie konferencji wskazywano na różnorodne aspekty działań publicznych, które powinny ulec poprawie. Polityka publiczna musi być procesem ewolucyjnym, jak również zorientowanym na rezultaty (results-oriented). Dlatego należy opracować efektywne metody ewaluacji polityk publicznych, oraz spójną strategię ich zastosowania. Niezbędna do tego jest wykwalifikowana kadra urzędnicza. W związku z tym państwo powinno stworzyć długofalowy plan rozwoju Służby Cywilnej, i konsekwentnie go realizować.

Jednym z kluczowych elementów w opracowywaniu skutecznej polityki publicznej jest właściwa ocena posiadanych zasobów (zarówno ludzkich, jak i materialnych). Cele, których realizacja będzie następnie przedmiotem oceny, muszą być dostosowane do potencjału, jakim dysponują podmioty realizujące daną politykę.

Dane empiryczne oraz opinie ekspertów powinny stanowić legitymizację działań podejmowanych przez instytucje publiczne. Niezbędne jest również wypracowanie skutecznych mechanizmów współpracy z partnerami społecznymi, których aktywne uczestnictwo w działaniach publicznych jest jednym z warunków prawidłowego modelowania i wdrażania polityki.

Rozwój kapitału społecznego ma zasadnicze znaczenie dla rozwoju gospodarczego Polski, oraz dla skutecznej realizacji polityk publicznych. W warunkach rozwijającej się demokracji partycypacyjnej właściwe przygotowanie szerokich warstw społeczeństwa do uczestnictwa w realizowaniu zadań publicznych staje się nieodzowne. Aby sprostać temu wyzwaniu, państwa musi ukształtować model kształcenia promujący aktywność, kreatywność, i świadomość odpowiedzialności za dobro wspólne u obywateli.

Paneliści biorący udział w konferencji zaznaczyli, że nauka polityk publicznych jest dynamicznie rozwijającą się dziedziną wiedzy. Rezultaty dociekań naukowców podlegają na bieżąco weryfikacji w toku praktyki, co niewątpliwe wpływa na szybki rozwój tej interdyscyplinarnej nauki. Jej cechą szczególną jest połączenie tradycyjnej wiedzy dotyczącej zarządzania, prawa i ekonomii, z nowoczesnymi technikami komputerowymi oraz wiedzą pochodzącą z badań empirycznych. Umiejętne połączenie tych elementów będzie miało zasadniczy wpływ na jakość działań publicznych w Polsce.

Pliki do pobrania

• Program konferencji Polityki Publiczne w Polsce (182.80 KB)